آذربایجان [روزنامه]
مرور بر اساس
این روزنامه در آغاز مشروطیت ایران تأسیس و اولین روزنامه ایست که در تبریز به انتشار سربی یافته. مرحوم کسروی درکتاب تاریخ هیجده ساله آذربایجان(ص ۹۶) شرحی راجع به پیدایش و انتشار این روزنامه بیانکرده که بی مناسبت نیست عین آن را اینجا نقل کنیم: بزرگترین روزنامه تبریز که در این سال پدید آمد نامه آذربایجان بود که آقای میرزا حاج آقای بلوری برپا نموده نگارش آن را به عهده میرزا علیقلی واگذاشت چنانکه گفتیم در این جنبش آزادی بازرگانان ایران از پیشاهنگان بودند، به ویژه در آزربایجان که میتوان گفت بنیاد مشروطه با پول اینان گذارده شد.از جمله آقای بولوری نخستین روز پناهندگی بقنسولگری درآمد و همیشه با پول و تلاش در راه مشروطه میکوشد چنانکه نام ایشان بارها پس از این برده خواهد شد در آن هنگام که محمد علی میرزا از تبریز روانه تهران میشد چون خود از چاپخانه داشت که میفروخت آقای بلوری آن را به بهای گزافی خریده به خانه خود برد که پس از بیشتر نگارشهای آزادیخواهان در آن جا چاپ مییافت. سپس هم روزنامه آذربایجان را بنیاد گذاشت که شماره سیم آن در آخرهای بهمن «منظور بهمن ۱۲۸۵ شمسی است،«بیرون آمد و خود نخستین روزنامه سیاسی آزاد زبان و نخستین بار بود که روزنامه در تبریز با ماشین سربی چاپ مییافت.» روزنامه آذربایجان چنانکه در عنوان آن نوشته به مدیری و منشی اولی (علیقلی مدیر احتیاج سابق) و مکاتبات به اسم (حاج میرزا آقا تبریزی) در هشت صفحه به قطع وزیری به چاپ سربی در مطبعه سربی(ناموس) که متعلق به برادران( زین العابدین و حاج میرزا آقا) بوده چاپ و شماره اول آن در ششم محرم الحرام ۱۳۲۵ قمری منتشر شده است. در صفحه اول روزنامه (آذربایجان) به خط نسخ و در زیر آن سال (۱۳۲۴قمری) و (۱۹۰۶) و جمله (قیمت یک نسخه چهارده شاهی است) چاپ و علاوه بر این تصویر دو نفر با لباسهای مخصوص ترسیم شده است. آدرس روزنامه: تبریز تیمچه حسینیه، اداره روزنامه آذربایجان. قیمت اشتراک سالیانه در تبریز و اطراف چهار تومان، نه ماهه بیست و هشت هزار (۲۸قران) شش ماهه بیست و دو هزار (۲۲قران) سه ماهه دوازده هزار (۱۲قران) یک نسخه چهارده شاهی. اعلانات سطری پانصد دینار. هر صفحه روزنامه مشتمل بر دو ستون و مقاله افتتاحی که در ستون اول و دوم صفحه دوم نوشته شده بدین قرار است: «رب اشرح لی و یسرلی امری واحلل عقده من لسانی و سهل امری برحمتک یاارحم الرحمین. خطاب به قلم و مقدمه. هر صفحه روزنامه مشتمل بر دو ستون و مقاله افتتاحی که در ستون اول و دوم صفحه دوم نوشته شده بدین قرار است: «رب اشرح لی و یسرلی امری واحلل عقده من لسانی و سهل امری برحمتک یاارحم الرحمین. خطاب به قلم و مقدمه. ایران: ایران: ای وطن مقدس وای خاک پاک اقدس؛ ای بهشت روی زمین و ای وادی پسندیده و دلنشین؛ ای دخمه شهنشهان جهان؛ و ای مکمن جهانداران کیان. ای ایران ای مهد مدنیت و ایگهواره انسانیت، ای سرچشمه علوم و ای منبع بدایع و فنون، ای ایران چه دلکش کشوری و چه ستوده مکانی... (چند سطر راجع به وطن است) پس از آن به عنوان (ای وطن مهربان) اشعاریست که چند تای آنها بدین قسم است.
منبع: صدر هاشمی، م. (1363). تاریخ جراید و مجلات ایران. اصفهان: کمال.